W Ustawach o prawach konsumenta, ochronie konkurencji i konsumentów, a także tej o informowaniu o cenach towarów i usług 1 stycznia 2023 roku weszły zmiany związane z dyrektywą Omnibus. Na przedsiębiorców nałożono nowe obowiązki m.in. w zakresie informowania o cenach. Sprzedawcy, którzy nie wprowadzili do tego czasu w swojej działalności odpowiednich modyfikacji, mogą zostać obciążeni przez UOKiK karą w wysokości nawet do 10% rocznego obrotu danego przedsiębiorstwa.
W tym artykule skupimy się na kilku kluczowych założeniach dyrektywy Omnibus i tym, co zmieniły one dla klientów.
1. Opinie konsumentów o produktach są weryfikowane.
W październiku 2020 roku grupa PBS przeprowadziła na zlecenie UOKiK badania społeczne, z których wynikało, że dla 84% konsumentów kupujących przez internet opinie o produkcie mają bardzo duże znaczenie. Wiele z takich internetowych ocen może zostać zafałszowane przez przedsiębiorców, dodawane są przez nich opinie w celu uzyskiwania pożądanych wyników. To właśnie dla tego wielu z ankietowanych obawia się, że przy wyborze produktu może kierować się fałszywymi opiniami.
Od stycznia opinie w sklepach internetowych będą rzetelne. Zgodnie z dyrektywą Omnibus „w przypadku gdy przedsiębiorca zapewnia dostęp do opinii konsumentów o produktach, za istotne uważa się informacje o tym, czy i w jaki sposób przedsiębiorca zapewnia, aby publikowane opinie pochodziły od konsumentów, którzy rzeczywiście używali danego produktu lub go kupili„.
W związku z tym wystawianie opinii może zająć klientowi chwilę dłużej niż dotychczas, ponieważ przedsiębiorca może podjąć kroki, takie jak prośba o potwierdzenie swojej tożsamości (np. weryfikacja poprzez e-mail) lub tego, że rzeczywiście kupiło się produkt (np. weryfikacja poprzez nr rezerwacji).
Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej zakazuje się działań manipulacyjnych, takich jak m.in.: publikowanie samych pozytywnych opinii oraz usuwanie tych negatywnych, czy dostarczanie konsumentom wypełnionych wcześniej wzorów pozytywnej opinii. Niedozwolone jest również kontaktowanie się z opiniującym i nakłanianie go do zmiany lub wycofania negatywnej oceny.
Na uwadze trzeba mieć jednak fakt, że sprzedający nie ma obowiązku udostępniania opinii klientów – jeśli zdecyduje, że nie chce publikować recenzji produktowych, musi jedynie poinformować o tym konsumentów, a także przepis ten nie dotyczy opinii opublikowanych przed 2023 r.
2. Konsument ma większy dostęp do informacji.
Konsument żeby dokonać świadomego wyboru, chce posiadać jasne i przejrzyste informacje. Wraz z wejściem dyrektywy, oprócz informacji, które sprzedawcy internetowi byli do tej pory zobowiązani dostarczyć konsumentom, nałożono na nich obowiązek przekazywania konsumentom szczegółowych informacji dotyczących:
- kryteriów stosowanych do uszeregowania wyników wyszukiwania (w tym, czy wyniki zostały opłacone),
- czy (i w jaki sposób) są weryfikowane recenzje produktów/usług,
- statusu sprzedawcy (tj. przedsiębiorca lub np. osoba fizyczna),
- pełnego adresu przedsiębiorstwa, numeru telefonu oraz adresu e-mail umożliwiających kontakt,
- sposobu, w jaki obowiązki związane z umową są podzielone między sprzedawcą a dostawcą internetowej platformy handlowej (kto odpowiada za dostawę, rękojmię i gwarancję, itp.)
- personalizacji cen (jeśli jest stosowana)
- historii obniżki cen (o tym w kolejnym punkcie)
Informacje te powinny być przedstawione w jasny i zrozumiały sposób, tak aby umożliwić w pełni dokonywanie świadomych wyborów konsumenckich.
3. Łatwiej jest ocenić prawdziwość promocji.
Jednym z nieuczciwych chwytów marketingowych, z którymi możemy spotkać się przy zakupach jako konsumenci, jest podnoszenie cen na kilka dni przed planowaną wyprzedażą. Praktyka ta sprawia, że wydają się one bardziej atrakcyjne niż są w rzeczywistości.
Szczególnie często obserwujemy to zjawisko przy promocjach, takich jak Black Friday, kiedy to sklepy wprowadzają do swojej oferty masę takich pozornych „obniżek”. Według badań przeprowadzonych w październiku 2022 roku przez Revolut aż 63% badanych Polaków zetknęło się z przeceną na Black Friday lub Cyber Monday, która okazała się być nieprawdziwa.
Dyrektywa Omnibus skutecznie niweluje te praktyki. Wymusza ona podawanie informacji o zmianie cen towaru/usługi oraz o ich najniższej cenie, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Przepisy jednak nie uściślają w jaki sposób ma być ogłoszona obniżka ceny, co może budzić pewne kontrowersje. Dodatkowo Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości wspomina, że wymóg ten nie dotyczy ofert wiązanych. W wielu sklepach możemy już zaobserwować oferty typu „2 w cenie 1”. Można spodziewać się, że polityka wprowadzania promocji w wielu sklepach może teraz opierać się właśnie na stosowaniu tej taktyki, aby ominąć nowe przepisy.